Artykuł zaktualizowany w lutym 2022
Dobry i zły cholesterol to dwie frakcje cholesterolu, które razem z trójglicerydami tworzą cholesterol całkowity. Czym się różnią i jaki powinien być ich prawidłowy poziom?
Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu: uczestniczy w produkcji hormonów i witaminy D, wspiera też trawienie. Wątroba wytwarza go w ilości wystarczającej, by poradzić sobie z tymi zadaniami, ale organizm pobiera też cholesterol z pożywienia.
Jeśli w poziomie poszczególnych frakcji cholesterolu panuje równowaga, gospodarka lipidowa pracuje bez zarzutu. Problem pojawia się, gdy poziom złego cholesterolu oraz trójglicerydów zostaje przekroczony. Wzrasta wtedy także cholesterol całkowity i zwiększa się ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.
Czym jest dobry i zły cholesterol?
Istnieją dwa główne typy cholesterolu: tak zwany dobry, czyli lipoproteiny o dużej gęstości (HDL), i zły, czyli lipoproteiny o małej gęstości (LDL). Czym się różnią?
| Dobry cholesterol HD | Zły cholesterol LDL |
Dobry cholesterol pomaga w transporcie cholesterolu i triglicerydów z tętnic i tkanek do wątroby w celu ich wydalenia lub ponownego wykorzystania. | Zły cholesterol obecny we krwi w dużych ilościach może powodować problemy zdrowotne, ponieważ ma tendencję do gromadzenia się w tętnicach i ich blokowania. |
Źródła dobrego cholesterolu i kwasów tłuszczowych omega-3 to ryby, olej lniany oraz pokarmy bogate w błonnik, takie jak pełne ziarna, owies i otręby. | Źródłem złego cholesterolu są posiłki bogate w tłuszcze nasycone i trans oraz w rafinowane węglowodany. Do takich pokarmów należą: czerwone mięso, pełnotłuste produkty mleczne (śmietana, masło, sery) i przetworzona żywność |
Czym jest dobry cholesterol?
Dobry cholesterol HDL (z ang. high density lipopretein) charakteryzuje się wysoką gęstością cząsteczek. Zostaje przetransportowany do wątroby, gdzie bierze udział w procesie produkcji kwasów żółciowych. Pełni ważną funkcję w organizmie, ponieważ wpływa na obniżenie poziomu złego cholesterolu LDL, który może przyczyniać się do rozwoju schorzeń sercowo-naczyniowych.
Czym jest zły cholesterol?
Zły cholesterol LDL (z ang. low density lipopretein) charakteryzuje się niską gęstością cząsteczek. Transportuje cholesterol w odwrotnym kierunku, z wątroby do tkanek. Może doprowadzić do odkładania się złego cholesterolu w tkankach, powodując powstawanie tzw. blaszki miażdżycowej, która staje się przyczyną rozwoju chorób układu krążenia.
Cholesterol w liczbach
Wysoki poziom złego cholesterolu nie powoduje zauważalnych objawów, dlatego możesz nawet nie wiedzieć, że dzieje się coś niedobrego. Jedynym sposobem, by to sprawdzić, jest badanie krwi, które mierzy stężenie cholesterolu w miligramach na decylitr (mg/dl). Lipidogram pokazuje:
- całkowity poziom cholesterolu we krwi – obejmuje HDL, LDL i trójglicerydy; powinien wynosić poniżej 200, alarmująca jest wartość przekraczająca 240;
- HDL – im wyższy jego poziom, tym lepiej; norma dla kobiet to co najmniej 55, a dla mężczyzn 45; niedobrze, jeśli jest go mniej niż 60;
- LDL – im niższy, tym lepiej; normalny poziom to mniej niż 150, graniczny 151-199, a wysoki 200 i więcej;
- triglicerydy – ich optymalny poziom wynosi mniej niż 100, graniczny 101-159, a wysoki powyżej 160.
Przyczyny wysokiego poziomu złego cholesterolu
Czynniki, które mogą powodować wysoki poziom cholesterolu, to otyłość (obwód pasa wynoszący ponad 100 cm u mężczyzn i ponad 90 cm u kobiet), zła dieta oraz brak regularnych ćwiczeń. Nie jest jasne, czy stres wpływa bezpośrednio na wzrost stężenia cholesterolu, jednak może on prowadzić do zachowań, które zwiększają poziom LDL – takich jak sięganie po niezdrową i tłustą żywność, brak aktywności fizycznej i palenie papierosów.
W niektórych przypadkach wysoki poziom LDL jest też dziedziczny – stan ten nazywa się hipercholesterolemią rodzinną. Powoduje go mutacja genetyczna, która oddziałuje na zdolność wątroby do pozbywania się dodatkowego cholesterolu. Może to skutkować wysokim stężeniem LDL już w młodym wieku.
Co możesz zrobić, aby utrzymać prawidłowy poziom cholesterolu?
- Rzuć palenie. Według badań z 2013 roku palenie obniża poziom dobrego cholesterolu, który może wrócić do normy po zerwaniu z nałogiem. Papierosy zwiększają też ryzyko wysokiego ciśnienia krwi, chorób serca oraz wielu rodzajów raka. Jeśli palisz, poproś swojego lekarza o pomoc w rzuceniu nałogu.
- Ruszaj się. Jeżeli przez większość dnia siedzisz przy biurku, ustaw alarm w swoim telefonie lub na komputerze, by co godzinę przypominał Ci o wstaniu i poruszaniu się przez kilka minut. Staraj się każdego dnia wygospodarować pół godziny na nieprzerwaną aktywność fizyczną. Spacer, wchodzenie po schodach, a nawet zabawę z dziećmi.
- Zadbaj o zdrową dietę. Zamień tradycyjny makaron na pełnoziarnisty, a biały ryż zastąp brązowym. Sałatki doprawiaj oliwą z oliwek i sokiem z cytryny zamiast sosem majonezowym. Używaj jogurtu 0% zamiast śmietany. Jedz mniej czerwonego mięsa, a więcej ryb, zwłaszcza tłustych, takich jak łosoś, sardynki czy tuńczyk – co najmniej jedną porcję tygodniowo. Mięsa nie smaż, tylko piecz lub grilluj. Zamień napoje gazowane i soki owocowe na zwykłą wodę. Zamiast chipsów pogryzaj niesolone nasiona i orzechy.
- Sięgnij też po sprawdzone suplementy, które uzupełniają dietę w składniki korzystne dla zdrowia. Berimal Metabolizm zawiera ekstrakty z bergamoty, zielonej herbaty, witaminy z grupy B (B6 i B12) i chrom, wspiera metabolizm lipidów i węglowodanów oraz pomaga utrzymać prawidłowy poziom masy ciała.
Jeśli nie znasz swojego poziomu cholesterolu, poproś internistę o skierowanie na badania. Im wcześniej poznasz wyniki, tym szybciej podejmiesz ewentualne kroki, by je poprawić. Wysokie stężenie cholesterolu może być groźne, ale w większości przypadków jest dopiero sygnałem ostrzegawczym. Nie oznacza od razu, że zachorujesz na serce, jednak mimo to traktuj swoje zdrowie poważnie – nigdy nie jest się zbyt młodym, by zacząć o tym myśleć.
